مستندسازی و تطبیق تاریخی
درصد پیشرفت مستندسازی
تیترهای مستندسازی‌شده: ۲۷
کل تیترها: ۴۳۰
اهداف پژوهش
- احیای میراث ادبی-تاریخی شیعه در قرن ۱۳ هجری با تکیه بر اسناد تاریخی مستقل
- استخراج ساختار تاریخی-روایی اشعار الهامی و تطبیق آن با منابع معتبر مقتل‌نگاری شیعی و سنی مانند نفس‌المهموم، دمع‌السجوم، ناسخ‌التواریخ، ارشاد، لهوف، تاریخ طبری، مروج الذهب، بحارالانوار و منابع معتبر دوران قاجار مانند قمقام زخار و صمصام بتار و ...
- بررسی تحلیلی موارد اختلافی میان اشعار حکیم الهامی و تاریخ معتبر
اساسنامه کار تحقیقی
- کتاب باید بند به بند با تاریخ کربلا تطبیق داده شود؛ در هر مرحله از روایت منظوم، بررسی شود که کدام واقعه تاریخی در کدام مقتل آمده است و آیا مطابقت دارد یا خیر.
- تیترها و ساختار کلی اشعار نیاز به بازبینی دارند. در مواردی از جمله توصیف حضور حضرت سجاد علیه‌السلام در میدان جنگ، باید با دقت و بر اساس اقوال علمای برجسته مانند علامه شعرانی بررسی شود.
- بعضی از ابیات ممکن است "به زبان حال" سروده شده باشند و نه مبتنی بر رخداد واقعی؛ این موارد باید مشخص شوند.
- نسخ بعدی دچار تحریفات کلمه‌ای یا ساختاری هستند؛ لذا کار مقابله و تصحیح ضروری و محوری است.
- اشعار ممکن است در مواردی مکمل یا حتی مصحح تاریخ باشند؛ خصوصاً اگر شاعر با حال معنوی و عنایت الهی شعر گفته باشد.
- منابع تاریخی همچون نفس‌المهموم، دمع‌السجوم و ناسخ‌التواریخ باید به عنوان منابع مبنایی و سنجه‌های تطبیقی به‌کار روند.
- شناسایی و تحلیل دستخط‌های موجود از الهامی و تعیین نسبت آن‌ها با نسخه‌های موجود ضروری است؛ به‌ویژه در مورد نسخه مرعشی که مشکوک به نسخه‌برداری است.
- ضرورت دارد نسخه اصلی (احتمالاً نزد نوه یا مجموعه‌داران خاص) شناسایی و مستند شود؛ اقدامات حقوقی و مستندسازی مالکیت نیز باید مدنظر قرار گیرد.
سؤالات پژوهش
- الهامی چگونه تاریخ کربلا را در ساختار منظوم روایت کرده است؟
- تطابق روایی اشعار او با متون معتبر تاریخی چه میزان است؟
- آیا در مواردی می‌توان اشعار او را تصحیح‌کننده یا مکمل تاریخ نگاشت؟
- ویژگی‌های ادبی و زبانی این مثنوی چیست؟
- چه عوامل عرفانی یا روحی در سرایش این اثر مؤثر بوده‌اند؟
روش‌شناسی تحقیق
- روش تطبیقی-تحلیلی: مقایسه دقیق ساختار روایی اشعار با متون تاریخی مقاتل معتبر.
- تحلیل سبک‌شناسی، متن‌شناسی و بلاغت اشعار.
- مطالعات نسخه‌شناسی: بررسی دقیق تفاوت‌های موجود در نسخه‌های چاپی و خطی و تصحیح آن‌ها بر اساس اصول علمی.
- مطالعات رجالی، حدیثی و تاریخی در رابطه با منابع مورد استناد در شعر.
- پژوهش میدانی و مصاحبه برای شناسایی نسخه‌ی اصلی یا ناقص سی‌هزار بیتی، با تمرکز بر مجموعه‌های شخصی و آرشیوهای کمتر شناخته‌شده.
- بررسی تخصصی مفاهیم عرفانی و الهامی در سرایش اشعار، با مراجعه به متون عرفانی معاصر شاعر.
منابع و پیشینه تحقیق
منابع اصلی در کانال تلگرامی فردوسی حسینی قرار دارد:
- دمع السجوم ترجمه نفس المهموم - علامه شعرانی
- ناسخ التواریخ - محمد تقی لسان الملک سپهر
- ارشاد - شیخ مفید
- ملهوف - سید بن طاووس
- تاریخ طبری - محمد بن جریر طبری
- تاريخ کامل - ابن اثیر
- مقاتل الطالبین - ابوالفرج اصفهانی
- مروج الذهب و معادن الجوهر - مسعودی
- تذکره الخواص - سبط ابن جوزی
- مطالب السئول فی مناقب آل الرسول - محمد بن طلحه النصیبی
- فصول المهمه فی معرفه الائمه - علی بن محمد مکی معروف به ابن صباغ مالکی
- کشف الغمه فی معرفه الائمه - علی بن عیسی اربلی
- عقد الفرید - ابن عبد ربه اندلسی
- احتجاج - علامه طبرسی
- مناقب آل ابی طالب - ابن شهر آشوب
- روضة الواعظین - محمد بن حسن فتال نیشابوری
- مثیر الاحزان - ابن نما
- کامل بهایی - عمادالدین طبری
- روضة الصفا - محمد بن خاوندشاه بلخی
- تسلیة المجالس و زینة المجالس - محمدبن ابی طالب حائری کرکی
- قمقمام زخار و صمصام بتار - فرهاد میرزا
- روضه الشهدا - ملاحسین کاشفی سبزواری
- محن الابرار - مقتل علامه مجلسی در بحار الانوار
اشارات فراوانی در اسناد پژوهشی وجود دارد مبنی بر آنکه اشعار الهامی در مواردی مانند شهادت حضرت مسلم، وقایع شب عاشورا، و مکاتبات یزید با ولید بن عقبه، تطبیق با نقل‌های تاریخی دارد...
فرآیند مستندسازی
ثبت نام به عنوان محقق در سایت فردوسی حسینی
تایید کاربری توسط مدیر سایت
انجام مستندسازی طبق الگوی موجود در صفحه‌ی مربوط به هر شعر
(برای مشاهده ویدیو راهنما به پایین صفحه مراجعه کنید)
به ویدیوی زیر نگاه بفرمایید.
نتایج مورد انتظار
- ارائه نسخه‌ای تصحیح‌شده و مستند از کتاب چهار خیابان باغ فردوس به عنوان منبع علمی و تطبیقی جدید برای تاریخ کربلا.
- احیای جایگاه این اثر در تاریخ ادبیات فارسی و شعر آیینی و مجامع علمی، دانشگاهی
- معرفی اثر به مجامع علمی، دانشگاهی و حوزوی
- نگارش مقالات علمی و برگزاری نشست‌های تخصصی جهت معرفی ظرفیت‌های این کتاب.
- ایجاد پایگاه داده دیجیتال برای نسخه‌های مختلف و ابزار تطبیقی برای پژوهشگران.
- مستندسازی مواردی که الهامی روایت تاریخی را به نحو خاصی اصلاح یا تبیین کرده است.
- امکان ارائه نسخه‌ای چندلایه (Annotated Edition) از متن که در آن لایه‌های تاریخی، ادبی و عرفانی تفکیک و تفسیر شده باشند.
نهادهای همکار پیشنهادی
با افتخار اعلام می‌دارد که در مسیر تحقیق این پژوهش به لطف الهی از هیچ نهادی کمک گرفته نشده و حتی یک ریال از بودجه دولتی و بیت المال مسلمین صرف و هزینه نگردیده است و تمام هزینه های این اثر مهم تاریخی با کمک مشتاقان انوار حسینی علیه السلام و نور عدل الهی جل جلاله به جمله تحقق پیوسته است.
جمع‌بندی
کتاب چهار خیابان باغ فردوس گنجینه‌ای است از معرفت دینی، تاریخ شیعی و هنر فاخر زبان فارسی که تاکنون در سکوت تاریخی مانده است. این اثر منحصر به‌فرد که در تاریخ شعر آیینی شیعه با تلفیق روایت تاریخی و بیان شاعرانه است، ظرفیت آن را دارد که به مثابه سندی مکمل و اصلاحی در مطالعات کربلا تلقی گردد. این پژوهش نه صرفاً احیای متنی ادبی، بلکه احیای یک میراث معنوی است که می‌تواند موجب ارتقاء گفتمان علمی و فرهنگی در حوزه‌ی عاشورا پژوهی گردد. یافتن نسخه‌ی اصیل، تصحیح علمی ابیات، و مستندسازی روایت تاریخی منظوم از واقعه‌ی کربلا، وظیفه‌ای ملی و علمی است که اجرای آن می‌تواند نام ایران و شیعه را در این حوزه به صدر پژوهش‌های جهانی رساند. این پژوهش می‌کوشد با تکیه بر رویکرد علمی، ادبی، و دینی، سهمی در احیای این میراث عظیم و گمنام ایفا کند و آن را از حاشیه به متن مطالعات دانشگاهی وارد سازد. به تعبیر اعضای جلسه پژوهشی، «این اثر همچون شاهنامه‌ای در باب عاشورا است» و می‌تواند سرمایه‌ای معنوی، ادبی و تاریخی برای ایران در سطح بین‌المللی باشد.